Ratten: de ultieme gids

Ratten gedijen goed in de omgevingen die wij mensen hebben gecreëerd. In ons huisvuil en in rioleringen is veel voedsel te vinden en verborgen plekken in en rondom het huis zijn goede schuil- en verblijfplaatsen. Ratten planten zich snel voort, een enkel vrouwtje kan binnen een jaar 100 rattenjongen baren. Onze gids laat zien hoe u ratten kunt bestrijden.

Inhoud:

1. Ratten in het kort
2. Ratten en het verspreiden van infecties
3. Zo weet u of u ratten hebt
4. Checklist preventie maatregelen
5. Voorkom dat ratten binnenkomen via afvoeren
6. Zo bestrijdt uratten
7. Er is hulp beschikbaar
8. Meer feiten over ratten

Ratten in het kort

Ratten zijn behoorlijk indrukwekkend omdat ze op de meest onvoorstelbare en onmogelijke manieren een huis kunnen binnendringen. Zo kunnen ze meerdere verdiepingen omhoog klimmen aan de binnenkant van een verticale afvoerpijp, zonder aanloop één meter springen en door gaten kruipen van slechts 20 mm (nog kleiner voor een jonge rat).

Ratten passen zich aan hun omgeving aan op een manier die bijna gelijk is aan die van mensen. De meest voorkomende rat, de bruine rat, komt over de hele wereld voor, ook in Nederland. Bovendien gedijt de rat helaas dicht bij de mens, op onze stortplaatsen, in riolen, schuren en kelders, in tegenstelling tot de meeste andere dieren. Ze kunnen ook agressief worden en vallen zelfs mensen aan als ze zich bedreigd voelen.

Ratten eten bijna alles – van vruchten en zaden tot regenwormen. Ze leven in uitgebreide gangenstelsels, die ze zelf graven om hun voedsel in op te slaan en nesten te bouwen.

Afbeelding: Bruine rat, Rattus norvegicus [© Hans-Jörg Hellwig, CC-BY-SA-3.0]

Ratten en het verspreiden van infecties

Ratten kunnen via hun urine en uitwerpselen infecties verspreiden, bijv. salmonella, dus vallen ze ook onder de categorie ongedierte. Ze kunnen ook materiële schade toebrengen, door op boeken of nog erger op elektriciteitskabels te kauwen.

Zo weet u of u ratten hebt

Omdat ratten zich zeer snel voortplanten, is het belangrijk dat u zo snel mogelijk ontdekt dat u een rattenprobleem hebt en actie onderneemt. De volgende aanwijzingen kunnen u helpen om vast te stellen of u ratten in uw huis of vakantiehuis hebt:

1. Rattenuitwerpselen lijken op grote rijstkorrels, zijn donkerbruin en hebben een taps toelopende vorm. Een rat produceert tot wel 40 uitwerpselen per dag.
2. 's Nachts duiden schraapgeluiden op ratten, waarschijnlijke zwarte ratten die uitzonderlijke klimmers zijn. Bruine ratten zijn niet zulke goede klimmers, maar u kunt ze vaak horen knagen of springen.
3. Sporen in stoffige ruimtes duiden erop dat een route door ratten wordt gebruikt. U kunt meel of talkpoeder strooien waar u ratten vermoedt en de volgende dag controleren of er sporen zijn achtergelaten.
4. Schuursporen ontstaan soms door vet en vuil van de vacht van de rat wanneer hij langs plinten of andere objecten loopt.
5. Gangen zijn een van de duidelijkste aanwijzingen dat ratten niet alleen op een plek zijn geweest, maar zich daar ook hebben gevestigd.

Soms is het moeilijk om te bepalen of het ratten of muizen zijn die de sporen hebben achtergelaten. En dat is handig om te weten om verder te gaan met de juiste bestrijding.

Checklist – preventieve maatregelen

U kunt veel dingen doen om ratten te voorkomen. Het is belangrijk om gaten af te dichten, zodat ratten niet binnen kunnen komen, objecten te verwijderen die schuilplaatsen kunnen vormen en mogelijke voedselbronnen te reduceren.

1. Controleer op gaten in de fundering en ventilatieopeningen, bedek ze met metaaldraad (met een maaswijdte van 5 mm en een draaddikte van 0,7 mm). Een rat heeft slechts een gat van 20 mm nodig om binnen te komen. Er kan ook een speciaal afdichtingsmateriaal voor ratten en muizen worden gebruikt.
2. Maai het gras kort rond het huis kort, zodat de bescherming voor ratten effectief wordt verwijderd.
3. Vermijd struiken, bomen, klimplanten en planten in de buurt van de gevel. Ook houtstapels of tuinmeubilair bij de gevel moeten worden vermeden, omdat ratten ze kunnen gebruiken om naar openingen hoger in het huis te klimmen.
4. Voer vogels of huisdieren niet in de buurt van het huis. Mocht u dit wel doen, zorg er dan voor dat u gemorst voer en resten verwijdert.
5. Sluit afvalbakken goed af en als u een compostbak hebt, moet deze zo ver mogelijk van het huis worden geplaatst en afgesloten – om de toegang van ratten tot voedsel te verminderen.
6. Laat zaden niet in de opslag/garage/carport liggen.
7. Onder terrassen en dergelijke zou het schoon moeten zijn, en moet rommel over het algemeen worden vermeden.

Voorkom dat ratten binnenkomen via afvoeren

Ratten leven en verblijven gewoonlijk in onze riolen. De gangen leveren een uitstekende bescherming en zijn tegelijkertijd perfecte transportroutes die het voor de ratten gemakkelijker maken om zich snel tussen verschillende plekken te verplaatsen – volledig beschermd tegen roofdieren.

U kunt het volgende doen om ervoor te zorgen dat de ratten de afvoer in uw woning niet gebruiken:

• Installeer roosters voor open afvoerputten, bijv. in ruimtes zoals een kelder 
• Zorg ervoor dat de watersloten in alle afvoeren van het gebouw zijn gevuld
• Vervang lekkende/defecte watersloten
• Spoel vet niet door de afvoer, omdat het als afzetting bezinkt en ratten aantrekt
• Verwijder ongebruikte afvoerleidingen in en rond het gebouw
• Zorg ervoor dat afvoerleidingen en afvoeren dicht zijn - bijvoorbeeld met een afdichtingsmiddel
• Zorg ervoor dat buizen en leidingen in het gebouw dicht zijn – bijvoorbeeld rond de gootsteen en de wasbak

Het kan goed zijn om te weten dat de gemeente verantwoordelijk is voor het bestrijden van ratten in haar rioleringen (d.w.z. de delen die buiten uw erf vallen).

Zo bestrijdt u ratten

Hieronder vindt u de belangrijkste bestrijdingsmiddelen tegen ratten :

1. Elektrische rattenval: doodt de ratten op humane wijze door krachtige elektrische schokken. Kan eenvoudig van een lokmiddel worden voorzien, bijv. spek, gerookte zalm of kattenvoer en wordt na het vangen in de afvalbak geleegd. Uitsluitend voor gebruik binnenshuis, zie bijv. TheVault elektrische rattenval.
2. Automatische mechanische vallen: geavanceerd systeem dat helpt om ratten op grote schaal te bestrijden of in grote gebieden. Opladen met de CO₂cartridge en kan vervolgens 24 keer worden gebruikt. Zie bijv. Goodnature A24.
3. Klassieke rattenvallen: plaats de vallen, graag zo veel mogelijk en verspreid over het huis. Zijn verkrijgbaar met of zonder lokmiddel.
4. Ultrasone verjager: een iets modernere manier om ratten uit de buurt te houden. Het geluid verjaagt de ratten, maar mensen en huisdieren niet (behalve tamme knaagdieren).
5. Elektromagnetische rattenverjagers: zendt pulsen uit via de elektriciteitskabels van het gebouw en jaagt ratten weg. Dit is ook een goede methode om ratten te verjagen zonder de dieren te schaden of u van dode ratten te hoeven ontdoen.
6. Ratten vangkooien: betekenen ook dat u de dieren niet hoeft te verwonden en ze op een plek ver weg kunt loslaten. Vangst en transport kunnen echter stressvol zijn voor u, maar vooral voor de rat die snel gestrest raakt.
7. Rattengif: is effectief, maar moet worden gebruikt nadat andere middelen onvoldoende zijn gebleken, omdat het gif een aantrekkelijke geur heeft voor ratten en ratten uit de omgeving kan aantrekken of, erger nog, huisdieren kan schaden. U kunt ook de pech hebben dat een rat in huis sterft en begint te stinken (dit komt echter zelden voor omdat het gif zo is gemaakt dat ratten dorst krijgen en buiten naar water gaan zoeken).

Hoe u de ratten ook bestrijdt, u moet preventieve maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat het rattenprobleem terugkeert. Hier vindt u meer informatie over het bestrijden van ratten.

Als uw eigen pogingen om de ratten te bestrijden vruchteloos zijn, moet u contact opnemen met een ongediertebestrijdingsbedrijf dat de ratten professioneel kan bestrijden.

Bekijk ook de blog over Goodnature koolstofdioxideval, in de afgelopen jaren de meest populaire manier om ratten op grote schaal zonder gif te bestrijden.

Er is hulp beschikbaar

Houd er rekening mee dat er, afhankelijk van uw woonsituatie en waar het probleem vandaan komt, verschillende hulpmogelijkheden zijn:

• Als huurder hebt u het recht om van de vastgoedeigenaar te eisen dat hij zorgt voor sanering, preventieve maatregelen en/of betaalde zelfhulp.
• Als u eigenaar bent van onroerend goed, zijn grond en huisvesting uw verantwoordelijkheid, maar u kunt vaak een opstalverzekering gebruiken voor hulp.
• Als de ratten uit gemeentelijke rioolnetwerken komen en niet uit rattenholen direct op uw erf, heeft de gemeente de verantwoordelijkheid om het probleem op te lossen. Neem in dat geval contact op met uw gemeente in de vorm van een storingsmelding. Het kan bovendien om een gat in een pijpleiding gaan die de gemeente wil herstellen.

Meer feiten over ratten

Ratten zijn alleseters, en in de natuur betekent dit vaak dat ze plantendelen, zoals zaden en noten, als hoofdvoedsel hebben. Bruine en zwarte ratten worden ook wel cultuurvolgers genoemd, ze eten alles wat wij als mensen in de vorm van afval achterlaten, maar ook andere dingen zoals papier en plastic. Als alleseters proberen ratten de meeste dingen uit, ook bijvoorbeeld varkens of slapende mensen.

De bruine rat wordt ongeveer 20 tot 25 cm lang, maar kan tot 30 cm lang worden, de staart niet meegerekend. Het mannetje kan tot wel een halve kilo wegen en in enkele gevallen zijn er exemplaren gevonden die bijna 1 kilo wogen. Ratten zijn meestal bruin aan de bovenkant en grijs aan de onderkant met ronde dikke oren.

Ratten hebben een spitse neus en een gespleten bovenlip. De rat heeft 16 tanden, waarvan de voortanden geen wortel hebben en gedurende zijn hele leven blijven groeien. Dit is ook de reden waarom ratten moeten knagen om het oppervlak van deze tanden tot een geschikte grootte af te slijten.

Ratten hebben geen zweetklieren, maar hun lichaamswarmte wordt gereguleerd doordat de bloedvaten in de lichaamsdelen zonder haar, zoals de staart, zich verwijden.

Vrouwtjesratten krijgen over het algemeen 7-8 jongen per nest en kunnen tot 12 jongen of meer baren. Als er voldoende voedsel beschikbaar is, kan het vrouwtje elke 3-4 weken jongen krijgen. Een enkel vrouwtje kan dus in één jaar tijd meer dan honderd jongen baren. En omdat ratten na slechts 2-4 maanden geslachtsrijp zijn, kunnen ze zich extreem snel voortplanten.