Muggen: de ultieme gids

Voor veel mensen zijn muggen een van de ergste plagen in de zomer. U kunt echter veel dingen doen om van ze af te komen. Hier vindt u alles wat u moet weten over muggen. De gids over muggen geeft een overzicht van wie door muggen worden gebeten, verschillende soorten muggen en natuurlijk hoe u een muggenplaag kunt vermijden.  

Inhoud:

1. Muggen in het kort
2. Verschillende soorten muggen
3. Wie worden door muggen gebeten?
4. Praktische preventie
5. Zo voorkomt u muggen en muggenbeten
6. Om jeuk van muggen te verlichten
7. Belangrijk als u op reis gaat
8. Meer feiten over muggen

Muggen in het kort

Muggen worden in vrijwel elk klimaat aangetroffen, van de arctische gebieden tot de tropen, en ze kunnen zowel strenge winters als droge periodes overleven.

Afhankelijk van de soort kunnen ze zich voortplanten in alle soorten water. Het vrouwtje paart maar één keer in haar leven, omdat ze sperma van de paring in zakjes in het lichaam kan opslaan en vervolgens de eieren zelf kan bevruchten op ideale tijden en bij ideale omstandigheden.

De steekmug is de mug die problemen veroorzaakt bij mens en dier. Het kan een plaag zijn die u de hele nacht wakker houdt, of erger – in veel landen verspreiden muggen ziekten die dodelijk kunnen zijn.

Afbeelding: Mug op kruisbes [© Anders Bjurnemark, CC-BY-SA-3.0]

Verschillende soorten muggen

Steekmuggen – in Nederland komen ongeveer 30 soorten steekmuggen voor, en over de hele wereld 3531 soorten. De meest voorkomende steekmuggen in Nederland kunnen in twee hoofdgroepen worden verdeeld: bosmuggen en overstromingsmuggen.

Bosmuggen (Aedes communis) worden gekenmerkt door het feit dat ze de tijd nemen voordat ze steken (ze circuleren rond hun prooi). Bosmuggen zijn het meest actief bij zonsopgang en 's avonds, hun beten zitten meestal rond de enkels en de polsen. Bosmuggen komen in het vroege voorjaar uit overwinterde eieren, kort nadat de sneeuw is gesmolten. De muggen kunnen niet zo ver vliegen, ongeveer twee kilometer vanaf de broedplaats, en ze leven ongeveer twee maanden.

De overstromingsmug (Aedes sticticus) is onze meest agressieve mug, omdat hij steekt bij contact met zijn prooi. Bovendien is hij overdag actief en kan zowel in fel zonlicht als 's avonds steken. De overstromingsmug kan twintig kilometer vanaf de broedplaats vliegen en is tot september actief.

Muggeneieren kunnen enkele jaren overleven en komen pas uit als ze eerst worden blootgesteld aan droogte en vervolgens in het water terechtkomen – dus als de omstandigheden gunstig zijn (een regenachtige zomer) kunnen verschillende generaties muggen tegelijkertijd uitkomen. Vandaar de grote aantallen die soms worden waargenomen.

Op wie komen muggen af?

Op wie muggen afkomen heeft met de lichaamsgeur van de persoon te maken, precies hoe en waarom is nog niet in kaart gebracht. Sommige mensen scheiden meer koolstofdioxide af dan anderen, wat een verklaring kan zijn.

Als je bedwelmd bent door alcohol, en zo een verhoogde bloedstroom krijgt in de oppervlakkige bloedvaten, en meer koolstofdioxide afscheidt dan anders, ben je een aantrekkelijker doelwit voor de mug. 

 Tip: controleer of u vaker door muggen wordt gestoken dan andere mensen op dezelfde plek. Als dat zo is, bent u waarschijnlijk aantrekkelijker voor muggen en zou u zichzelf beter moeten beschermen.

Praktische preventie

Het meest voor de hand liggende, maar wellicht niet het gemakkelijkste is om plaatsen te vermijden waar muggen worden aangetroffen, de veiligste manier om muggenbeten te voorkomen als u de mogelijkheid hebt.

1. Probeer water, zoals beekjes, meren en vijvers, zoveel mogelijk te vermijden. 
2. In de schemerming zijn gewone muggen het meest actief en kunt u zich het beste extra goed beschermen. Overstromingsmuggen zijn agressiever en vallen zelfs midden op de dag als de zon schijnt.

Kijk ook eens naar uw tuin en omgeving. Controleer vooral uw omgeving en zorg ervoor: 

1. Dat er nergens op het erf stilstaand water is, omdat het dan voor muggen gemakkelijker wordt om hun eieren te leggen. Laat al het stilstaande water weglopen (goten, oude potten, vogelbaden, kruiwagens, oude autobanden en meer). 
2. Het verwijderen van struiken en bosjes kan ook helpen, omdat de mug gemakkelijker wordt weggeblazen of zich in elk geval niet voor vogels, vleermuizen en andere roofdieren kan verschuilen.

Zo voorkomt u muggen en muggenbeten

Muggenbescherming in de vorm van verschillende producten is natuurlijk de belangrijkste en meest flexibele bescherming. Welke bescherming passend is, is afhankelijk van de specifieke situatie. Hieronder vindt u suggesties voor beschermende maatregelen in enkele veelvoorkomende situaties:

Binnenshuis of vakantiehuisje:

1. Horren voor deuren en ramen zijn altijd goed om het aantal muggen dat binnenkomt te verminderen.
2. Beschermingszones die een of meer kamers volledig muggenvrij houden, bijvoorbeeld voor woonkamers, keukens en slaapkamers.

Buiten op een erf, binnenplaats, terras, balkon en meer:

1. Anti-muggenmiddelen die op het lichaam worden aangebracht, vormen altijd een goede basisbescherming omdat muggen buitenshuis niet volledig kunnen worden geëlimineerd.
2. Beschermingszones zijn handig om een zone van ca. 20 m² muggenvrij te houden, bijvoorbeeld een terras.
3. Muggenvangers & Muggenmachines kunnen het aantal muggen in een groot gebied aanzienlijk verminderen, bijvoorbeeld uw erf.

Op de camping, uitstapjes, bergwandeling, visreis:

1. Anti-muggenmiddelen die op het lichaam worden aangebracht, vormen altijd een goede basisbescherming en zijn bijna een must als u zich in een muggenrijk gebied bevindt.
2. Draagbare beschermingszones zijn ideaal om een boot of de omgeving rond de camping muggenvrij te houden.

Op reizen in het buitenland is het extra belangrijk om u te beschermen, omdat er in veel landen levensbedreigende ziekten voorkomen, zoals malaria dat via muggen wordt verspreid. Zie Belangrijk als u op reis gaat.

Wilt u producten tegen muggen kopen, dan kunt u dat hier doen.

Om jeuk van muggen te verlichten

Op medicijnen gebaseerde behandelingen:

1. Verkruimel een magnecyl in water en smeer het gebied in.
2. Alsolgel verlicht het ongemak, Xylocain-zalf werkt in ergere gevallen.
3. Verkoel met koud water of breng alcohol of een verkoelende balsam aan. Een lichte hydrocortisonzalf kan de jeuk ook verlichten.
4. Voorkom en behandel jeuk en zwelling door regelmatig allergiemedicijnen te nemen die antihistaminica bevatten, deze voorkomen dat het lichaam minder sterk op beten reageert. Verkrijgbaar in Apotheken

Huishoudelijke middelen:

1. Niet krabben – anders wordt de jeuk erger (tegenwoordig wetenschappelijk bewezen).
2. Leg plakjes komkommer op de beten en laat ze drogen.
3. Speeksel zorgt voor verlichting, zonder risico op infectie.

Belangrijk als u op reis gaat

In veel landen verspreiden muggen gevaarlijke en soms zelfs levensbedreigende ziekten, zoals malaria, het is dus extra belangrijk dat u zich goed beschermt:

1. Anti-muggenmiddelen moet u altijd meenemen op reis, neem het 's avonds altijd mee en ook overdag als er muggen zijn. Het is goed om Zweedse producten mee te nemen voor kinderen en zwangere vrouwen, omdat de meeste buitenlandse middelen stoffen bevatten die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. 
2. Muggennetten zijn in veel landen een must als er geen airconditioning is, maar het is ook belangrijk voor bijv. een kinderwagen of bed als u extra zeker wilt zijn. Goede en juiste producten kunnen in sommige landen lastig te verkrijgen zijn. Daarom raden wij u aan om ze van huis mee te nemen.
3. Draagbare beschermingszones zijn handig om mee te nemen op reis, zijn geurloos en kunnen worden meegenomen naar een hotelkamer, bij een restaurantbezoek buiten enz.

Enkele andere maatregelen die het risico op een muggenbeet verkleinen:

1. De airconditioning moet ingeschakeld zijn en ramen en deuren moeten gesloten blijven.
2. Eis dat er in slaapkamers horren voor ramen en deuren zitten, als er geen airconditioning is.
3. Als er geen airconditioning is, gebruik dan een ventilator in uw slaapkamer. Dit desoriënteert de muggen en verkleint het risico op een muggenbeet.

Zelfs met voorbereidingen en de juiste maatregelen bestaat het risico op een muggenbeet. Kijk daarom altijd naar de bestemming en de daar voorkomende ziekten.

Neem de nodige vaccinaties of geneesmiddelen (bijv. een vaccinatie tegen Japanse encefalitis of malariaprofylaxe tegen malaria) om een mogelijke infectie te voorkomen. Helaas zijn er niet voor alle ziektes geneesmiddelen of vaccins, bijv. zikavirussen, dus moet u toch de nodige stappen uitvoeren om te voorkomen dat u door een mug wordt gebeten.

Meer feiten over muggen

Zoals gezegd, zijn er meerdere soorten muggen; sommigen dragen ziekten en anderen niet. In Nederland veroorzaken muggen zelden ziekten bij mensen, maar in warmere landen kunnen ze ernstige virussen veroorzaken, zoals malaria, zika en knokkelkoorts.

De meeste muggen eten vanaf zonsondergang en daarna, en beide geslachten leven van voedingsstoffen uit bloemsappen en fruit. Daarnaast heeft het vrouwtje bloed en eiwitten nodig om eieren te kunnen produceren. Na de paring gaat het vrouwtje op zoek naar bloed. Het vrouwtje gebruikt haar krachtige zintuigen om lichaamsgeur, koolstofdioxide, warmte en vocht van de gastheer te lokaliseren. Volwassenen muggen kunnen enkele kilometers afleggen op jacht naar voedsel en het vrouwtje volgt het spoor in de richting van de wind totdat ze een gastheer vindt.

De eigenlijke muggenbeet (of steek) houdt in dat het vrouwtje met haar steekinstrument de huid van de gastheer binnendringt tot een bloedvat waaruit ze bloed opzuigt. De mug zuigt een hoeveelheid bloed op die overeenkomt met haar eigen gewicht. Voordat de mug bloed zuigt, spuit ze speeksel dat een antistollende werking heeft in de opening, waardoor het bloed niet stolt en samenklontert maar blijft stromen. Het is niet de steek zelf, maar de allergische reactie van de ontvanger op de steek die de jeukende plek veroorzaakt.

Het bloed uit de maaltijd start de productie van eieren en levert de voedingsstoffen die het ei nodig heeft om zich te ontwikkelen. De transformatie van de mug vindt vervolgens in vier fasen plaats: ei, larve, pop, volwassen mug. De eieren, tussen de 30 en 350, afhankelijk van de soort, worden bevrucht door het opgeslagen sperma net voordat ze worden gelegd.

Muggeneieren zijn buisvormig en ongeveer 1,5 mm. De eieren worden op oppervlakken omgeven door water gelegd, in kleine drijvende constructies van klonterige eieren of apart verspreid over het wateroppervlak, afhankelijk van de muggensoort.

De eieren komen na enkele dagen uit het ei en de larve zwemt dan vrijuit. De larve wordt voedt zich via de mondborstels die organische deeltjes uit het water opvangen. Men kan gerust stellen dat muggenlarven grazen op algen, planten en organisch materiaal in het water. Sommige muggen vinden hun voedsel op verschillende dieptes in het water, terwijl anderen alleen voedsel van het wateroppervlak kunnen halen.